Psikolojik travma, travmatik olayların bireyler veya toplumlar üzerindeki etkisinin genel adıdır. Bireyin olağan yaşamının dışına taşan, kısacası hayatın akışını bozan stres faktörlerine ruhsal travma denir. Günümüzde travma kavramı neredeyse günlük kullanıma indirgenmiştir. İnsan psikolojisi oldukça komplikedir ve bireylerin örseleyici yaşam deneyimleri sonuca ruhsal travma tepkileri değişir. Öte yandan psikolojik travma belirtileri de kişiden kişiye farklılık gösterir. Elbette bireylerin klinik anlamda travma yaşıyor olup olmadığını belirleyen esas etken uzman görüşleri olmalıdır. Bu yazımızda sadece yol gösterme maksadıyla psikolojik travmalar hakkında merak edilenlere ve psikolojik travma yaşıyor olabileceğinizin bazı işaretlerine yer vereceğiz.
Psikolojik Travma Nedir? Psikolojik Travmalar Ne Kadar Yaygındır?
Psikolojik travma, insanlar üzerinde olumsuz duygu uyandıran, ruhsal bütünlüğü bozan ve fiziksel ve psikolojik tehditleri içeren bir olgudur. Ruhsal travma deyince insan eliyle ortaya çıkan (kazalar, tecavüz, işkence, kaçırılma, soykırımlar vb.) veya doğal yolla oluşanlar (deprem, sel, tsunami vb.) olmak üzere iki şekilde ortaya çıkar. İnsanlık tarihi boyunca travmatik olarak değerlendirilecek olaylarla doludur. Günümüzde Dünya Sağlık Örgütü Ruh Sağlığı Araştırmaları sonuçlarına göre travmaların yaygınlığı aşağıdaki şekildedir:
- %21 oranla en yaygın psikolojik travma türü olarak en az bir şiddet olayına tanıklık etme gelmektedir.
- Kazalar psikolojik travmalar arasında %17 sıklığa sahiptir.
- Savaşlar %16
- Sevilen birinin travmatik deneyim yaşamasına tanıklık etme %12
Psikolojik Travmalar Nasıl Ortaya Çıkar?
Savaş, kaza, deprem gibi doğal afetler, tecavüz ve saldırıya uğrama gibi deneyimler travmatik olaydır. Travmatik olaylar sonucunda ruhsal travma ortaya çıkar. Ruhsal travma hem fizyolojik hem de psikolojik tepkileri içerebilir. Öte yandan travmanın kişinin bilişinde yer edinmesi sonucu Akut Stres Bozukluğu ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu gibi mental rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.
Psikolojik Travma Belirtileri
Örseleyici yaşam deneyimi sonucunda ortaya çıkan psikolojik travma belirtileri; fiziksel belirtiler, duygusal belirtiler, bilişsel belirtiler, davranışsal belirtiler ve sosyal belirtiler olmak üzere değişkenlik gösterir. Travma sonrası fiziksel belirtiler yorgunluk, çarpıntı, baş dönmesi gibi fizyolojik tepkileri içerir. Duygusal belirtiler veya travma sonrası psikolojik belirtiler ise endişe, huzursuzluk, duygudurumda değişiklikler, suçluluk, umutsuzluk veya hissizleşme gibi durumları içerir.
Ruhsal Travma İşaretleri
- Ağlama nöbetleri
- Öfke patlamaları
- Donma tepkisi
- Kafa karışıklığı yaşama
- Hafıza problemlerinin ortaya çıkması
- Dikkat dağınıklığı
- Uyku alışkanlıklarının değişmesi
- Yorgun hissetme
- Öfke duygusu
- Suçluluk ve umutsuzluk hisleri yaşama
- Kişilerarası ilişkilerde bozulma (Aileden veya arkadaşlardan uzaklaşma vb.)
- İletişim problemleri
- İçe kapanma
Örseleyici yaşam deneyimlerine karşı verilecek tepkiler anormal duruma verilen normal tepkiler olarak değerlendirilir. Ancak travma sonrası belirtilerin devam etme süresine göre Akut Stres Bozukluğu ve TSSB gibi psikolojik rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. ASB, psikolojik travmalar sonrası belirtilerin 3 ila 1 ay arasında devam eden halidir ve kendine göre birtakım tanı kriterleri mevcuttur. TSSB ise 1 aydan sonra devam eden ruhsal travma belirtilerinin tanı kriterleri sonucunda değerlendirilmesiyle konulabilecek bir teşhistir.
Psikolojik Travmalar Nasıl Atlatılır?
Örseleyici bir yaşam deneyimi sonucunda psikolojik travma ortaya çıkacak diye bir şey yoktur. Nitekim travmatik deneyimlerin insanları güçlendirici etkileri olduğuna dair çalışmalar mevcuttur. Lakin insan gibi karmaşık bir canlıyı düşününce her bireyin deneyiminin kendine has olduğunu hesaba katmak gerekir. Kişinin psikolojik sağlamlığı ve sosyal destek travmayı kabullenme ve bununla baş edebilmeyi etkiler. Bununla birlikte kaygı ve depresif belirtilerini azaltan fiziksel aktivitelere girişmenin psikolojik iyi oluşu etkilediğine dair bilimsel kanıtlar vardır.
Eğer Psikolojik Travma Belirtileri konusunda bilgiler sunduğumuz yazımızı beğendiyseniz Psikolojik Şiddet Nedir başlıklı yazımıza da ilginizi çekebilir.
