Parasosyal etkileşim, meraklılarının araştırdığı konulardan biridir. Bu yazımızda parasosyal etkileşim nedir, parasosyal etkileşim nasıl ortaya çıkar? parasosyal etkileşim alanına neler girer? gibi sorulara yanıt vereceğiz. Temelde dizi karakterleri ile kurulan güven bağı olarak özetleyebileceğimiz parasosyal ilişki, aslında hepimizin istemeden kendimizi içinde bulduğumuz durumlardan biridir. Bilhassa günlük yaşamın stresinden kurtulmak adına dijital veya geleneksel medya tüketiyorsak dizi ve film karakterleriyle bağ kurmamız, onlarla özdeşim kurmamız kaçınılmaz bir hal alır. Başka bir deyişle ortaya parasosyal ilişki denilen medya karakteriyle özdeşim kurma veya ona karşı çeşitli duygular geliştiren bir süreç başlar…
Parasosyal Etkileşim Nedir?
Diziler ve programlar insan günlük yaşamında eğlence aracı olmasının ötesinde, onların hayali veya gerçek medya kişilikleriyle ilişki kurması bakımından önemlidir. Örneğin bir dizi karakterine aşık olmak kavramına sosyal medyada sıklıkla rastlarız. Öte yandan dizi izleyen yaşlı bir büyüğün sanki olayı yaşıyormuşçasına esas kararktere içlendiğine şahitlik ederiz. Horton ve Wohl tarafından ortaya atılan Parasosyal Etkileşim kavramı tüm bunları açıklamaktadır.
Parasosyal etkileşim nedir biraz daha detaylı değinelim. Seyirci ve ekran karakteri arasındaki güven bağını tanımlayan parasosyal ilişki, izleyicilerin bu bağdan haberi olmayan, haberi olması mümkün olmayan televizyon karakterlerine karşı geliştirdiği güven bağıdır. Örneğin bir dizi karakterine aşık olmak parasosyal etkileşim deyince akla gelen ilk örneklerden biri olmaktadır. Seyirciyle ekran karakteri arasındaki bu sembolik bağ, sıklıkla hoşa giden karakterlerle kurulur. Ancak kimi zaman öyle bir hal alır ki, birden kendimizi sevmediğimiz dizi karakterlerine sinirlenirken buluruz. İşte bütün bunlar parasosyal etkileşimin alanına girmektedir.
Kimlerle Parasosyal Etkileşim Kurulur?
Yazımızda parasosyal etkileşim kavramını açıklarken dizi karakterine aşık olmak ifadesini kullandık. Ancak parasosyal etkileşim kapsamına giren ilişkiler salt televizyon dizileriyle kısıtlı değildir. Günümüzde gelişen ve değişen medyayla beraber izleyicilerin güven bağı içine gireceği kişiler de değişmektedir. Peki parasosyal etkileşim alanına neler girer?
- Dizi karakterleri
- Film karakterleri
- Reality show yıldızları
- Sunucular
- Komedyenler
- Kitap karakterleri
- Bilgisayar oyunları
- Futbolcular
Parasosyal etkileşim ile ilgili çalışmalar ilk olarak seyircilerin pembe dizi karakterleriyle kurduğu bağı araştırmıştır. Lakin günümüzde medyanın değişkenliği ile beraber bir Youtuber veya diğer sosyal mecralarda ünlü olan kişilerle kurulan parasosyal etkileşim araştırmaları da mevcuttur.
Parasosyal Etkileşim Nasıl Ortaya Çıkar?
Parasosyal etkileşim nedir açıkladık, o halde parasosyal etkileşim nasıl ortaya çıkar biraz da bundan söz edelim. Medyada sunulan içerikler bilhassa gerçeğe yakın olduğu takdirde seyirciyi içine çeker. Gerçekçi yazılan diyaloglar ve hedef kitleye yönelik bir hikaye ile seyirci kendini karakterle konuşurken bulur. Kimi karakterleri beğenir kimilerinden nefret eder. Bu ilişki kimi zaman öyle bir noktaya varır ki, seyirci dizi karakterinin ölümünün yasını tutar. Örneğin Kurtlar Vadisi dizisinde Çakır karakterinin ardından okutulan sela parasosyal etkileşim örnekleri deyince ilk akla gelenlerden biridir.
İzleyiciye sürekli devam eden bir güven ilişkisi sunan medya karakterleri, onların bu alışkanlığını günlük rutin haline getirir. Bugün Türkiye’de çoğu ailede dizim başlayacak denilerek akşam yemeği gibi rutinleri erkene çekme alışkanlığı mevcuttur. Sonuç olarak seyirciler bağ kurdukları medya karakterlerini görmek için heyecan duyarlar. Öte yandan parasosyal etkileşimin günlük sosyal etkileşim eksikliğini giderici etkisi olduğuna dair birtakım çalışmalar da mevcuttur. Kısacası parasosyal etkileşim, sıklıkla kurgusal hikayelerde bazen talk show bazen rasyo programı sunucusuyla, bazense hayran olunan futbolcuyla kurulan bağdır.
Eğer parasosyal etkileşim nedir konusuna değindiğimiz yazımız hoşunuza gittiyse Kısa Psikoloji Yazıları kısmında yer alan diğer içeriklerimize de göz atabilirsiniz.
