Şubat 2024’te az hasta dernekleri tarafından, az hayatlara yönelik meselelere akılcı, pratik, kalıcı tahliller üretmek ve bu tahlillerin hayata geçirilmesini sağlamak gayesi ile Az Hastalıklar Federasyonu (NHF) kuruldu.
Federasyonda;
- Ataksi Telenjiektazi ile Hayat Derneği,
- Albinizm Derneği,
- PKU Aile Derneği,
- Pulmoner Hipertansiyon ve Skleroderma Hasta Derneği,
- Sistinozis Hastaları Derneği,
- Tay Sachs ve Sandhoff Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
- Williams Sendromu Derneği olmak üzere 7 dernek yer alıyor.
NHF’nun Az Hastalıklar Günü vesilesi ile yaptığı basın açıklamasında federasyonun emelleri, çalışma alanları, vizyonuna değinildi. Bu kapsamda Ender Hastalıklar Federasyonu’nun en temel misyonu; Türkiye’de ve dünyada fark edilmeyen ender hayatlara dikkat çekmek, az hastalığa sahip bireylerin, yüksek faydalarına yönelik çalışmalar gerçekleştirmek; onları, ortak bir çatı altında eşit ve adil olarak temsil etmek.
Nadir Hastalıklar Federasyonu’nun en temel çalışma alanları; Taşıyıcılık Taraması, Erken Teşhis, Erken Tedavi, Tedaviye erişim, İlaca Erişim, Organ Bağışı, Görünmez Engellilik, Ayrımcılık, Eğitim ve İstihdam, Toplumsal Haklara Erişim Toplumsal Farkındalık bahisleridir.
Nadir Hastalıklar Federasyonu Lideri Deniz Yılmaz Atakay yapılan basın açıklamasında federasyonun emellerini şöyle özetledi; “Nadir Hastalıklar Ağı’nı kurarken vizyonumuz bu oluşumu bir federasyon kimliğine taşıyarak ender hastalıklarla ilgili daha faal ve kapsamlı çalışmaları yürütebilmekti. Şubat 2024 itibariyle bu vizyonumuzu gerçekleştirmiş olmaktan memnunuz.
Federasyon olarak emellerimiz:
- Nadir hastalıklara ait yasal mevzuatların düzenlenmesinde faal rol almak
- Tüm az bireylerin toplum tarafından görünürlüğünü sağlamak hedefiyle farkındalık çalışmaları yapmak.
- Haklarını korumak ve hak ihlallerini ortadan kaldırmaya yönelik tahliller üretmek
- Kamu kurum, kuruluşları ile özel kesim ortasında işbirliğine dayalı faaliyetler yürütmek.
- İnsan ve hasta hakları temelinde öz savunuculuk şuurunu geliştirmektir.
Nadir Hastalıklar Federasyonu olarak bu yıl da Dünya Az Hastalıklar Günü vesilesiyle ender omurların temel sıkıntılardan olan Sıhhate Erişim, Sıhhat Harcamalarındaki Pahalılık ve Görünmez Engellilik bahislerine dikkat çekmek istiyoruz.”
Sağlığa Erişim Her Bireyin Temel Haklarından
Federasyon Lideri Atakay kelamlarına şöyle devam etti: “Sağlığa erişim ülkemiz mevzuatlarında ve milletlerarası kontratlarda düzenlenen en değerli insan hakkıdır. Az hastalığa sahip bir bireyin ülkemizde teşhis aldıktan sonra yanlışsız ve yeni tedaviyi alması en doğal hakkıdır. Zira ender hastalıklar çoğunlukla çocuklar başta olmak üzere, bireylerin vefatına sebebiyet vermektedir. Her ne kadar Az Hastaların, sıhhate erişim süreçleri ile ilgili olumlu haberler duyulsa da bu erişimin şiddetli bir hukuk uğraşı ile elde edildiği bir gerçektir. Ülkemizde bireyler, sıhhate erişebilmek için idari mercilere ve mahkemelere başvurmak zorunda kalıyor. Meğer sıhhate erişim hakkının tüzel desteği, başta insan hakkı kontratları olmak üzere ulusal ve milletlerarası mevzuatlardır. Ender hastaların sıhhate erişebilmeleri için bilhassa Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nin 55. Unsur bağlamında yükümlülüklerin hatırlatılarak mevuzatların düzenlenmesi- uygulanması ve “Nadir Hastalıklar Ulusal Aksiyon Planı”nın sağlam bir hukuk temelinin üzerine kurularak hayata geçirilmesi gerekmektedir.”
Sağlık Harcamalarındaki Pahalılık Ender Ömürleri Zorlaştırıyor
Nadir Hastalığa sahip bireylerin, sıhhat harcamalarına ait yıllık masraflarının öbür bireylere oranla 6 katı yüksek olduğuna dikkat çeken Deniz Yılmaz Atakay; “Yoksulluk hududunda olan hanelerin; katkı hisselerinin, muayene fiyatlarının yanı sıra hayat uzunluğu kullanmak zorunda oldukları özel besinden tıbbi aygıta kadar pek çok alanda ihtiyaç materyallerinin temini için çok büyük bedeller ödediği tespitidir. Bu nedenle Az Hayatların iktisadına ve sıhhatine katkı sağlamak için özel ve yaşamsal ihtiyaçlarına “vergi muafiyeti” uygulanması elzemdir.” dedi.
Her Mahzur Görünür Değildir
Federasyon Lideri Atakay son olarak her mahzurun görünür olmadığını belirterek kelamlarına şunları ekledi; “Nadir hastalığa sahip bireylerin görünmez pürüzü olabilmektedir. İç organlara yansıyan birtakım ender hastalıklarda mevcut olan görünmez engellilik, ülkemizde bir “engel türü” olarak kabul edilememektedir. Görünmez pürüze sahip hastalar, sıhhate erişim bakımından elzem olan “sağlık/engelli raporlarını” almak için çok uğraş vermektedir. Halbuki her mahzur dışta ve görünür olmayabilir zira kimi ender hastalıklarda ve sendromlarda, fizyolojik, anatomik sorunlar yalnızca iç organları etkileyebilmektedir. Bu nedenle, bireyler sağlık/engelli raporu alırken bu durumu tabiplere her seferinde açıklama mecburiyeti hissetmektedir. Bu sorunun tahlili, ilgili tüm sıhhat sistemine ve hiyerarşisine bir “farkındalık çalışması” yapılarak, pürüzlerin “görünmez” de olabileceği şuurunun aşılanmasıdır.”
Nadir hastalıklar, 2000’de 1 ya da daha az sıklıkta görülen, birçok ilerleyici, metabolik, kronik ve kimileri ölümcül olabilen hastalıklardır. Literatürde yaklaşık 8000 az hastalık tanımlanmıştır ve bu hastalıkların %80’i genetik geçişlidir. Hastaların yaklaşık %50’sini çocuklar oluşturmaktadır. Az hastalıkların %95’inde şimdi bir tedavi usulü bulunmamaktadır. Bu nedenle 5 yaşına gelmeden hayatını kaybeden ender hastaların oranı %30’dur.
Nadir hastalıklar Türkiye’de her 16 şahıstan 1’inde görülürken; Türkiye’de 5 milyon, dünyada yaklaşık 350 milyon kişi az bir hastalığa sahiptir. Her bir hastalığın kendine ilişkin bir özelliği vardır. Bu özelliği hasebiyle özel bakım ve tedavi prosedürlerine, ilaçlara, sarf gereçlere, özel besinlere ve tıbbi aygıtlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
