Başarısızlık korkusu veya atikifobi, sürekli başarısız olmaya dair yoğun kaygı ve korku halini tanımlar. Başarısız bir sonuç doğurması muhtemel işleri erteleme, bunlardan kaçma gibi sonuçlar doğurur. Bu rahatsızlıktan mustarip olanlar, başarısızlık korkusuyla yeni şeyler denemekten ve risk almaktan korkar, eleştirilere gelemez ve başarısızlık kaynaklı olarak mutsuzluk ve anksiyete hisleri yaşar.
Başarısızlık korkusu nedir? (Atikifobi)
Başarısızlık korkusu, atikifobi olarak geçer. Atikifobi, kişinin başarısız olmaya dair yoğun korkularını tanımlar. Başarısızlık olmaya dair yoğun korkuları olan kişiler, sınav veya iş görüşmesi gibi olumsuz sonuç potansiyeli gördükleri herhangi bir durumdan kaçınma eğiliminde olur. Diğer bir deyişle, yapamama korkusu kaynaklı self sabotaj hali mevcuttur. Bu korku, aynı zamanda kişinin başarısız bir ilişkiye, kariyerde başarısız olmaya, çevresi için hayal kırıklığı yaratmaya dayalı olabilmektedir.
Başarısızlık korkusunda kendini gerçekleştiren kehanet hakimdir. Örnek olarak, bir öğrencinin başarısız olacağını düşündüğü sınava girmeyip dersten kalması verilebilir. Başarısızlık korkusu genel olarak utanç, depresyon, anksiyete, panik atak ve düşük benlik saygısı gibi birtakım problemlere yol açar. Bununla birlikte okul veya işte performans beklentisi yaratabilir, arkadaşlar ve aile üyeleriyle iletişimi etkileyebilir.
Başarısızlıktan korkma mükemmeliyetçilik ile aynı şey midir?
Başarısızlık korkusu (atikifobi) ve mükemmeliyetçiliğin bazı benzerlikleri olsa bile, iki duygu farklı koşullarda meydana gelir. Mükemmeliyetçilikte, kusursuz olmak için çabalama hakimdir. Başarısızlıktan korkanlar ise, olumsuz sonuç alacağı düşüncesine odaklanır. Bu da kişinin panik yapmasına, yoğun kaygı hissi geliştirmesine sebep olur. Başarısızlıktan korkan kişiler, felaket senaryolarına odaklanır. Sonuç olarak başarısızlığa duyulan korku ile mükemmeliyetçilik birbirinden farklıdır. Gelgelelim, aşırı mükemmeliyetçilik sonucunda başarısızlık korkularının ortaya çıkması muhtemeldir.
Yapamama korkusu neden olur?
Yapamama korkusu veya başarısızlıktan korkma bazı risk faktörleri neticesinde meydana gelir. Sıklıkla atikifobi, aşağıdaki sebeplere dayalı olarak gelişir:
- Aile öyküsü
- Öğrenilmiş davranışlar
- Eşlik eden fobiler
- Travmatik deneyim
Başarısızlık korkusu belirtileri
Başarısızlıktan korkma aşağıdaki belirtiler ile karakterizedir:
- En basit sorumlulukları yapmaktan bile korkma
- Öfke
- Başkaları tarafından yargılanmaya karşı endişe duyma
- Depresif ruh hali
- Hayata dair olumsuz düşünceler
- Başarısızlık hissi kaynaklı erteleme
- Yapıcı eleştirilerden bile kaçınma
- Yardım istemekten kaçınma
Başarısızlık korkusu nasıl yenilir?
Başarısızlık korkusu nasıl yenilir? Bu konuda bireye aktif sorumluluk düşer. Ancak çoğu zaman kişisel sıkıntı ve işlevsellik kaybına sebep olan atikifobi, tedavi gerektirir. Atikifobi tedavisi; BDT, maruz bırakma terapisi ve ilaçla tedavi uygulamalarına dayanır.
Bilişsel davranışçı terapi (BDT)
BDT, kişinin başarısızlığa dair düşüncelerinde değişim yaratmayı hedefler. Genel olarak başarısızlık korkusunu yenme aşamasında kişinin olumsuz düşüncelerinde değişim yaratılması beklenir. Genel olarak kişinin ‘başarısızlık’ olarak algıladığı durumların hayatında gelişim sağlama potansiyelini beraberinde sunduğunu fark etmesi sağlanır. Sonuç olarak başarısızlıklar, kişilerin öğrenme ve gelişim için fırsatlar yaratır. Genel olarak terapist, başarısızlığa dair olumsuz otomatik düşünceleri değiştirirken, kişinin kaygı ile baş etme stratejilerini hayatı boyunca uygulayabilmenin yollarını gösterir.
Maruz bırakma terapisi
Başarısızlık hissine karşı korkulara kontrollü ortamda maruz kalmak, korkunun bireye etkilerine yardımcı olur. Genel olarak başarısızlık korkusunu yenmek için maruz bırakma terapisinde kişi, başarısızlık doğuran senaryoları zihninde canlandırır. Güvenli ve destekleyici ortamda gerçekleşen düşünsel maruz kalmalar, kişinin başarısızlığın gerçek tehdit olmadığını algılamasında etkilidir.
İlaç tedavisi
Atikifobi, genel olarak medikal tetavi gerektirmez. Ancak başarısızlık korkularının altında depresyon ve anksiyete bozuklukları yatıyor olabilir. Bu gibi durumlarda kişinin ilaç kullanması gerekebilir. Kısacası başarısızlık korkusunun tedavisinde ilaçla tedavi, altta yatan rahatsızlıklara dayanır.
Hayatta hiçbir şeyi başaramamak korkusu için koruyucu faktörler
Hayatta hiçbir şeyi başaramamak ve buna dair olumsuz düşünceler kişinin yaşamında sıkıntıya yol açar. Ancak elbette bundan korunmak için bazı tedbirler mevcuttur. Genel olarak başarısızlık korkusu nasıl yenilir konusunda aşağıdakiler koruyucu görev üstlenir.
- Sosyal destek
- Stres arttıran maddeleri bırakma veya azaltma
- Psikolojik destek alma
- Aktif bir yaşamı tercih etme
- Uyku düzenine dikkat etme
- Sağlıklı beslenme
Sosyal destek, kafein ve alkol gibi stresi arttıran maddeleri azaltma, hayatta aktif olma, uykuyu düzene sokma ve sağlıklı beslenme, başarısızlıkla ilgili korkular için koruyucudur.
News
