Her devir form değiştiren lakin birikerek krize dönüşen kent ve konut problemi PRENSİP Vakfı TODAM tarafından hazırlanan Toplumun Görünümü 2023 raporunda tahlil ediliyor. Raporda 81 ilin iktisattan eğitime, sağlıktan hukuka sosyoekonomik görünümü ele alınıyor. Ayrıyeten rapor, inşaat bölümü, konut piyasası ve konut mülkiyeti üzere mevzularda bilgi ve tahlilleri ilgilisine sunuyor.
Alan İzleme Raporları kapsamındaki “Toplumun Görünümü 2023: Kent ve Konut” raporu Dr. Elyesa Koytak editörlüğünde hazırlandı. Rapor 13 Şubat 2024 tarihinde İstanbul’da düzenlenen aktiflikle kamuoyuna tanıtıldı. Raporun odak konusu olan kent ve konut sorununun toplumsal ve ekonomik boyutları merceğe alındı. Kent ömrüyle bir arada konutta hayatın nasıl bir görünüme sahip olduğu inceleniyor.
Konuta erişim sorunu eşitsizlikleri artırıyor
Konuta erişimin azalmaya başladığını ve bu durumun eşitsizliklerin ana nedenine dönüşmeden tedbir alınması gerektiğini tabir eden Dr. Elyesa Koytak mevzuya dair açıklamalarda bulundu: “Eğitim ve istihdama yeni katılan gençler açısından da meseleler baş gösterdi. Bu bağlamda genç jenerasyonların barınma hakkının temini hayati kıymette. Öteki bir kıymetli nokta da konut siyasetleri bölge ve vilayet bazında değişen dinamikleri bilgi temelli halde takip edilmeli. İstanbul, Avrupa metropolleri üzere kira bedellerinin, kiracı oranının ve eski konut stokunun yüksek olduğu bir kente dönüşmek üzere. İstanbul’la ilgili her siyaset konut probleminden başlamalı. Ayrıyeten, kentleşme, okullaşma, kiracı oranı ve işgücünün son on yılda süratli bir gelişim arz ettiği Güney Doğu vilayetlerinde de konuta erişimle ilgili özel siyasetler gerektiriyor.
Ortalama konut fiyatı taban fiyatın iki yüz katı
Raporda konuta erişimin geniş toplum kesitleri için önemli düzeyde zorlaştığı vurgulandı. Konut maliyetlerindeki artış ve konuta yönelik talebin yükselmesiyle konut piyasasında bir şişkinlik olduğunun altı çizildi. Bu duruma bağlı olarak minimum fiyatla geçinenlerin mesken sahibi olması imkansız olarak bedellendiriliyor. 2023 Aralık ayında ortalama bir konut fiyatının 3 milyonun üzerinde olduğu ve taban fiyatla çalışan bir kişinin ortalama bir konuta sahip olması için 17 yıl boyunca bütün fiyatıyla ödeme yapması gerektiği değerlendildildi. Ayrıyeten konut krizinin esas sebebi artan inşaat maliyetleri olduğunun altı çizildi. Rapora nazaran maliyetlerindeki yükseliş son 3 yıldır %60’ın üzerinde seyrediyor. Bu durum bina ve konut inşaatlarının maliyetine yansıyarak konut fiyatlarında da değerli derecede yükselişe neden oluyor.
İstanbul’da satılan her on konuttan yedisi ikinci el konut
İLKE Vakfı tarafından hazırlanan raporda dolar kurundaki ve inşaat maliyetlerindeki yükseliş yeni konut stokundaki artışın önünde mani oluşturduğu söz ediliyor. Bu nedenle talep ikinci el konutlara yanlışsız akmaya başladığı vurgulanıyor. Bilhassa ekonomik büyümenin yavaşlaması ve giderek artan inşaat maliyetlerinin bunda tesirli olduğu bedellendiriliyor. Sarsıntı riskinin yüksek olduğu İstanbul’da ise satılan her on meskenden yedisinin ikinci el olduğu vurgulanıyor. Eski meskenlerin el değiştirmeye devam ettiği ve mümkün bir sarsıntı için riskli bir durum ortaya çıkardığı vurgulanıyor. Raporda Türkiye’nin zelzele ülkesi olduğu vurgulanarak konut stoklarının yenilenmesi ve dirençli hale getirilmesi gerektiğinin altı çiziliyor.
Konut sahipliği oranı düşüyor, kiracılaşma toplumun geneline yayılıyor
Toplumun Görünümü 2023: Kent ve Konut başlıklı rapora nazaran konut sahipliği oranı ve mesken sahibi olma oranı daima bir düşüş eğiliminde. Kiracı oranının en yüksek olduğu vilayetlerden birincisinin %37’le İstanbul olduğu belirtilirken, ikinci sırada %36,3’le Batman, üçüncü sırada ise %36,1’le Gaziantep olduğu tabir ediliyor. Son on yılda konut sahibi oranlarındaki değişim incelenen raporda bilhassa Doğu’da konut sahibi olma oranlarının %10’un üzerinde bir azalışla düştüğü bedellendiriliyor. Rapora nazaran bir konutta ortalama 14 yıl ikamet edildiği ve konut değiştirme müddetinin konut sahibi olmakla bağlantılı olduğu bedellendiriliyor.
Konutlarda kâfi ömür alanı yok
İLKE Vakfı’nın hazırladığı rapora nazaran 2022’de Türkiye’de hanehalklarının %85,2’si yaşadığı konutta kâfi kullanım alanının olmadığını söylerken yaşanılan konut büyüklüğünün ise ortalama 112,6 m² olduğu belirtiliyor. Doğuya gidildikçe hanelerin yaşadığı konut büyüklüğü arttığı, İstanbul ve Ege’de ise öbür bölgelere kıyasla beşerler daha az odalı meskenlerde yaşadığı vurgulanıyor. Raporda İstanbul’da oturduğu konutta kullanım alanının kâfi olmadığını düşünen hanehalklarının oranı ise %82,6 olduğu vurgulanıyor. Ayrıyeten 2022 yılında İstanbul’daki hanelerin %21,7’si kâfi gün ışığı alamamaktan şikayetçi olduğu ve Türkiye genelinde bu oranın %14,6 olduğu vurgulanıyor.
News
