4. Besin Bankacılığı Doruğu, Temel Gereksinim Derneği (TİDER) mesken sahipliğinde 7 Şubat 2024 Çarşamba günü Beykoz Üniversitesi’nde gerçekleştirildi. Dünyada 50’den fazla ülkede hayata geçirilen “gıda bankacılığı” tecrübelerinin de aktarıldığı dorukta, başta afet devirleri olmak üzere “Gıda Güvenliği ve Besine Adil Erişim”i tehdit eden en kritik meseleler masaya yatırıldı. Tahlil teklifleri tartışılırken mevzunun uzmanlarından da ikazlar geldi. TİDER Lideri Hande Tibuk, lokal idarelerin besin bankacılığı konusunda bilgilendirilmesinin ehemmiyetine dikkat çekerken; Türkiye İsrafı Tedbire Vakfı Lideri Aziz Akgül ise “Gıda israfının önlenmesi, Besin Bankacılığı Kanunu ile mümkün” dedi.
Dünyada her yıl 1 trilyon dolarlık atık oluşuyor. Uzmanlara nazaran atıklar yalnızca ekonomik kayba neden olmuyor iklim krizinin hızlanmasında da tarım-gıda atıklarının tesiri giderek artıyor.
Türkiye’de ise her yıl 14 milyar dolar bedelinde yaklaşık 20 milyon ton civarında besin atığı ortaya çıkıyor. Besin israfının yüzde 61’inin evsel atıklardan kaynaklı olması ise tüketici şuuru ve tüketim alışkanlıklarını değişmesini kıymetli kılıyor.
“4. Besin Bankacılığı Zirvesi” The Küresel FoodBanking Network’ün Türkiye’deki tek temsilcisi Temel Muhtaçlık Derneği (TİDER) konut sahipliğinde, 6 Şubat zelzelelerinin birinci yılında İstanbul’da gerçekleştirildi. 7 Şubat Çarşamba günü Beykoz Üniversitesi’nde gerçekleşen ve Denizbank’ın ana sponsor, Net Holding’in altın sponsor olduğu tepede bir ortaya gelen ulusal ve memleketler arası mevzunun uzmanları, başta “Afetler ve Besin Bankacılığı ve Besin İsrafı” olmak üzere “Tarımsal Üretim ve Besin: Tekrar kendi kendine yeten ülke olmak”, “Gıda Güvenliği ve Besine Adil Erişim” mevzularını tartışarak tahlil tekliflerini sundu. Açılışta konuşan TOGEMDER İcra Heyeti Lideri (24, 25, 26, 27. devir milletvekili) Av. M. Belma Satır da besine erişimin en temel insan hakkı olduğunu vurgulayarak, zelzele bölgesinde yürütülen çalışmaların beşere ve topluma karşı duyulan sorumluluğun en büyük örneği olduğunu vurguladı.
Gıda bankacılığını anlatıyor
Temel Gereksinim Derneği (TİDER) İdare Konseyi Lideri Hande Tibuk, israfı önleyerek muhtaçlık sahiplerinin kendi ayaklarının üzerinde durmasını sağlayan besin bankacılığının Türkiye’deki çatı örgütü TİDER’in tıpkı vakitte Afet Platformu’nun kurucu üyesi olduğunu hatırlatarak, “Afetlerden sonra çok süratli organize oluyoruz. Lokal idarelere besin bankacılığını anlatıyoruz. 2023’te 37 vilayette 68 besin bankasına ulaştık. 2023 yılında bağışçı kurum sayımız 143’ü buldu” bilgilerini paylaştı.
Daha fazla gönüllüye gereksinim var
Şef Ebru Baybara Demir, zelzele bölgesinde halkın “sağlıklı ve inançlı besine erişim” gereksiniminin devam ettiğini söyledi ve yaklaşan ramazan ayını da vurgulayarak sarsıntı bölgesinde devam eden çalışmalara katılmak üzere daha fazla gönüllüye gereksinim olduğunu söz etti.
Deprem bölgesinde gerçekleşen çalışmalara dair hazırladıkları sinemanın gördüğü ilgiye de dikkat çeken Baybara Demir, “Biz öyküyü acıyla değil umutla anlattık. Umudumuz baki, çalışmalarımız Ramazan ayında da devam edecek. Kahvaltı paketi oluşturuyoruz. Bölgeye gitmek çok değerli. Gönüllüye muhtaçlığımız var. Hepimizin bu ülkeye borcu var” dedi.
Küresel Besin Bankacılığı Ağı’nın (The Küresel FoodBanking Network) tecrübelerini aktaran Gabriela A. Kafarhire da 6 Şubat sarsıntılarından bir yıl sonra düzenlenen tepenin, Türk halkının gücünün ispatı olduğuna dikkat çekti. Kafarhire “Acil müdahale, çoklukla bir besin bankasının günlük operasyonlarının bir kesimi olmasa da bir yıl evvel Türkiye’yi vuran yıkıcı zelzeleler üzere krizler, bize besin bankalarının toplulukları desteklemede oynadığı kritik rolü gösteriyor. Afet Platformu kurucularından ve The Küresel FoodBanking Network’un (Global Besin Bankacılığı Ağı) Türkiye’deki tek temsilcisi ve üyesi olan TİDER, başka insani yardım kuruluşlarıyla derhal bir müdahale koordine ederek besin ve kritik materyalleri seferber etti ve o tarihten bu yana da bölgedeki çalışmalarını sürdürüyor” dedi.
Zirveye Almanya, Güney Afrika ve Tayland’daki besin bankaları ismine katılan Ryan Harty, Andy Du Plessis ve James Leyson ise besin kayıplarının ve israfın büyük oranda sürece ve tüketim basamağında oluştuğuna ve israfın önlenmesi ile CO2 salınım ölçüsünün azalarak iklim krizi tesirlerini düşürmeye de katkı sağlandığına dikkat çekti.
Gıda bankalarının, besinin fazlası ile besine erişim sorunu yaşayan beşerler ortasındaki irtibat olduğunu belirten konuşmacılar, geçen yıl the Küresel FoodBanking Network ağındaki 50’den fazla ülkede faaliyet gösteren besin bankalarının 32 milyon şahsa ulaştığını, 651 milyon kilo besin dağıtıldığını aktardı. Sunumlarında kendi ülkelerindeki örneklerden de kelam eden konuşmacılar, global besin sistemi işleyişinde yaşanan bozulmanın nasıl düzeltileceği yahut halihazırda açlıkla karşı karşıya olan milyonlara ulaştırılması gereken besin yardımlarının, dünyanın en acil gündemleri olarak değerini koruduğuna dikkat çekti.
Gıda bankacılığı kanunu gerekiyor
Gıda israfının önlenmesi konusunda kurumsal olarak yapılması gerekenler olduğunu belirten Türkiye İsrafı Tedbire Vakfı Lideri Aziz Akgül ise bu bahiste öncelikle kanuna gereksinim olduğuna dikkat çekti. Akgül, “Perakendecilerin, toptancıların ve üreticilerin sorumlu olacağı bu kanun sayesinde, Besin bankalarına sağlıklı besinler ulaştırılması sağlanabilir. Böylelikle besin bankaları sağlıklı ve inançlı besine kavuşurken, besinin israfı konusunda da kıymetli bir adım atılmış olur” dedi.
5 eserde strateji kurulmalı
Zirvenin konuşmacılarından Nasıl Bir İktisat Gazetesi müellifi Dr. Rüştü Bozkurt besin bedel zincirleri konusunda altyapı eksikliklerine dikkat çektiği konuşmasında, toplum olarak toprağa bakış açımızın değişmesi gerektiğini vurguladı. Bozkurt, “Toprağın mülkiyetine bakışımızı değiştirmediğimizde değişen bir şey olmayacak. Tarıma varlıklı olmak için değil lakin var olmak için bakmak lazım” diyen Bozkurt, ülke olarak öncelikle hububat (buğday ve türevi), bakliyat, soğan, patates, yağlı tohumlar ve şeker olmak üzere 5 eserde strateji kurmak gerektiği teklifini paylaştı.
Sistem yoksa sonuç da yok
TÜBİTAK-MAM Besin Kümesi temsilcisi Dr. İbrahim Sani Özdemir, besin kayıplarının önlenmesinde sistemsel yaklaşımın çok kıymetli olduğunu söyledi. Sistem dahilinde geliştirilmeyen tahlillerin okyanusta bir damla olduğunu ve uğraşlarının karşılıksız kaldığını söz eden Özdemir, “Sistem bütününe bakılmadığında bir tesir, sonuç oluşmuyor. Sistemsel yaklaşımda aktörlerin birbirilerine sorumluluğu olması gerekiyor. Her etapta yapılacak çok şey var” dedi.
Tüketici yeni teknolojileri bilmeli
“Evde besin israfının önlenmesi için neler yapılabilir?” başlığında sunum yapan Arçelik Besin Ar-Ge Önderi Aylin Met ise 2000’li yıllardan sonra Arçelik olarak buzdolabına “gıda saklama” yaklaşımıyla bakmaya başladıklarını söz etti. Güç verimliliğini besinin yapısını bozmayacak formda üretilmesine kıymet verdiklerini aktaran Aylin Met, bu bahiste üreticiler kadar tüketici davranışlarının da çok kıymetli olduğunun altını çizdi.
Teknoloji kullanımı israfı önlüyor
Sürdürülebilirlik Akademisi Türkiye Yöneticisi Semra Sevinç, moderatörlüğünü yürüttüğü “Tarımda İsrafı Nasıl Önleriz?” bahisli oturumda, dünyada her yıl 1 trilyon dolarlık atık ortaya çıktığını, Türkiye’de ise her yıl 14 milyar dolar kıymetinde 20 milyon ton besin atığı oluştuğu bilgisini paylaştı.
Tabit Akıllı Teknolojiler Kurucusu Tülin Akın ise tarımda yüzde 70 oranında su israfı olduğuna ve israflar nedeniyle ziraî kaynakların azaldığını belirterek, “Ancak teknoloji kullanımı ile israf azalıyor. Lojistik bu hususta problemli. Yapılacak çok şey var” dedi.
Tarımda Ar-Ge teşvikleri olmalı
Anadolu Meraları CEO’su Yasemin Kireç, tarımda öncelikle güzelleşme sonra sürdürülebilirliğe dokunmak gerektiğini tabir ederek, “Onarıcı tarım bir iş modelidir. Bütün sistemimizin her bir kesimini değiştirebilecek bir şeydir. Bütünsel yaklaşım çok değerli. Tedarik zinciri güçlü olmalı. Lojistik en büyük sıkıntı” açıklamalarında bulundu.
Zirvenin konuşmacılarından Anadolu Efes Küme Kurumsal İrtibat ve Münasebetler Yöneticisi Selda Susal Saatçi ise tarım şirketi olarak Ar-Ge’nin değerine dikkat çekerek bu hususta çalışmalarını paylaştı. Saatçi, “Döngüsel iktisat çok kıymetli. Teşvikler olmalı. Bizim kesimimizde her yıl 40 milyar ton malt posası yan eser çıkıyor. Bunu malt lifine dönüştürdük. Sürdürülebilir tarım ile ilgili çiftçilere eğitimler veriyoruz. Türkiye’nin her yerinden ulaşılabilir. Amacımız farkındalığı geliştirmek” diye konuştu.
Zirve, Temel Muhtaçlık Derneği’ne geçtiğimiz yıl içinde en fazla maddi (nakdi) dayanakta bulunan Cargill Türkiye ve en yüksek tonajda bağışı ile (ayni) takviyede bulunan Danone Türkiye’ye teşekkür plaketlerinin takdimi ile sona erdi.
