Hipofiz bezi, salgıladığı hormonlarla birçok organımıza müdahale ederek yaşamsal işlevlerimizi düzenleyen bir bezdir. Bedene salgılanan tüm hormonların ‘orkestra şefi’ olarak tanımlanan hipofiz bezinden köken alan tümörlere ise ‘hipofiz tümörü’ deniliyor.
Genellikle yavaş büyüyen ve güzel huylu olan hipofiz tümörleri her yaş kümesinde görülse de 45 yaşından sonra daha sık gelişiyor. Tam olarak oluşum nedeni bilinmeyen hipofiz tümöründe genetik etkenlerin ve çevresel faktörlerin rol oynayabileceği düşünülüyor. Hormon salgılayan ve salgılamayan olmak üzere iki kümeye ayrılan hipofiz tümörlerinin tedavisinde geç kalındığında pek çok sıhhat sorunu gelişebileceği için erken teşhis büyük değer taşıyor. Acıbadem Bakırköy Hastanesi Beyin ve Hudut Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Fatih Bayraklı, hipofiz tümörlerinin en yakın komşusu olan göz sonlarına yaptığı baskı nedeniyle kalıcı körlüğe yol açabileceğine dikkat çekerek, “Dolayısıyla görüş alanının dış taraflarında görme kaybı, çift yahut şaşı görme üzere şikayetlerde vakit kaybetmeden tabibe başvurmak çok değerlidir. Hasta şikayetlerini dikkate alır ve tabibe başvurursa, teşhis tümör küçükken konulup, görme kaybının ilerlemesi önlenebilir. Lakin hasta bulguları göz arkası ederse tümörün boyutları düzgünce artabilir, bunun sonucunda tedavi daha komplike hale gelebilir. Çok daha değerlisi kalıcı körlük ile sonuçlanabilir” diyor.
Erken devirde teşhis çok önemli
Hipofiz tümörleri, boyutlarına ve salgıladıkları hormonun tipine nazaran belirti veriyorlar. Birtakım hipofiz tümörleri büyümelerine karşın hormon salgılamayan özellikte oluyor. Bu tümörler büyük boyuta ulaşıncaya dek sinyal vermeyebiliyor. Prof. Dr. Fatih Bayraklı, hormon salgılayan tiplerinin ise tümörün boyutları küçükken belirti vermeye başladığına işaret ederek, “Hastalar şikayetlerini önemser ve tabibe başvururlarsa tedavisinden faal sonuçlar alınır. Tedavide geç kalındığında ise tümör büyüdükçe bulunduğu bölgenin etrafındaki değerli damar ile sonlara baskı yaparak önemli sıkıntılar oluşturabilir. Ayrıyeten tümörün cerrahi olarak tam çıkarılmasının artık mümkün olamaması nedeniyle radyoterapi üzere ek tedavilere başvurmak gerekebilir” diyor.
Gözlerdeki 3 sinyali göz arkası etmeyin!
Hipofiz bezi, ‘optik kiazma’ olarak isimlendirilen ve göz sonlarımızın birleşim yeri olan bölgeye komşu bir organ. Münasebetiyle hipofiz tümörleri büyüdüklerinde bu bölgeye baskı yaparak göz sonlarının iletimini bozabiliyor. Bunun sonucunda hastaların görme yeteneğinde çeşitli sıkıntıların gelişmeye başladığını belirten Beyin ve Hudut Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Fatih Bayraklı, “Hipofiz tümörünün yaptığı baskılar sonucunda görüş alanımızın dış taraflarında görme kaybı, çift yahut şaşı görme üzere üç değerli şikayet oluşabilir. Bu tablo tümörün boyutunun ileri düzeylere geldiği, genelde bir santimi aştığı durumlarda daha sık olarak karşımıza çıkar. Görme yeteneğindeki bu tıp yakınmalarda vakit kaybetmeden tabibe başvurmak gerekir, çünkü tedavide gecikildiğinde kalıcı körlük gelişebilir” bilgisini veriyor.
Salgıladığı hormona nazaran belirti veriyor
Hipofiz tümörleri hormon salgılayan özellik sergiliyorsa, bu hormonların tesirlerine nazaran belirti veriyor. Prof. Dr. Fatih Bayraklı, belirtileri şöyle özetliyor:
Prolaktin sentezliyorsa: Her iki cinsiyette de infertilite, libidoda azalma ve osteoporoz gelişebilir. Bu yakınmalara bayanlarda adet düzensizlikleri ve göğüs başından süt gelmesi; erkeklerde ise erektil bozukluklar eşlik edebilir.
Büyüme hormonu salgılıyorsa: Baş ağrısı, görme şikayetleri, yüzük ve ayakkabı boyutlarında artış, lisanda büyüme, karpal tünel sendromu ve çok terleme sorunu yaşanabilir. Hastaların genel beden sınırlarının kalınlaşmış olduğu görülür.
ACTH (Adrenokortikotropik horman) salgılıyorsa: Cushing hastalığı gelişen bu tabloda kilo alımı, kas zayıflığı, osteoporoz, ruhsal bozukluklar ve hafif travmalarda bile kolay kolay oluşan yaralar gelişebilir. Hastalarda yuvarlak ve kırmızı/kızarık bir yüz, karında ve koltuk altlarında mor renkli çizgilenmeler, bedende çürükler (ekimoz) görülür.
TSH (Tiroit stimülan hormon) salgılıyorsa: Çarpıntı, aritmi, kilo kaybı, guatr ve ellerde titreme yaygın belirtilerini oluşturur.
Üç ana tedavi tekniğine başvuruluyor
Hipofiz tümörlerinin büyük bir kısmının tanısı biyokimyasal ve radyolojik tetkikler ile rahatlıkla konulabiliyor. Erken periyotta tedavi edildiğinde bedende oluşan meseleler ortadan kaldırılabiliyor, böylelikle hastanın kaliteli bir ömür sürmesi sağlanabiliyor. Beyin ve Hudut Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Fatih Bayraklı, hipofiz tümörlerinde ilaç, cerrahi süreç ve radyoterapi olmak üzere üç ana tedavi seçeneği olduğunu belirterek, şöyle devam ediyor: “Bu üç tedavi formülü genelde bir arada kullanılır. İlaç tedavisinin birinci basamak olarak uygulandığı tümörler, prolaktin salgılayan tümörleridir. Bu tümörlerin dışındaki tümörlerde ise cerrahi usul birinci sırada gelir. Cerrahi tedavide gaye, hormon salgılamayanlarda tümörün tamamının çıkarılarak etraf dokulara yaptığı baskının ortadan kaldırılması; hormon salgılayanlarda da tekrar tümörün tümüyle çıkarılarak hormonal istikrarın tekrar sağlanmasıdır. Cerrahi yol endoskopik yahut mikroskopik olarak yapılır. Endoskopik cerrahi daha şimdiki tedavi seçeneğidir. Radyoterapi prosedürü ise tümörün çeşitli nedenler ile tamamen çıkarılamadığı yahut tekrar oluştuğu durumlarda devreye girebilir. Uygun tümörlerde, cerrahi metot sonrasında hormon kıymetleri olağana dönmediyse, medikal tedaviye başlanabilir”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
