Ailelerin müşahede, ilgi ve ihtimamla desteklediği çocukların, potansiyellerini daha erken yaşlarda ortaya çıkarabildiğini lisana getiren uzmanlar, lakin, kimi çocukların yeteneklerini saklayabildiğini ve bu durumda dikkatli değerlendirmeler gerekebildiğini söylüyor. Anlama ve yapabilme kapasitesinin bebeklik çağından itibaren kendini muhakkak etmeye başladığını tabir eden Çocuk Gelişimi Uzmanı Elif Konar Özkan, “Çocuğun ailesi ve aile etrafı, arkadaş kümeleri ile toplumsal tecrübeler, çocuğun yeteneklerinin ortaya çıkmasında, gelişmesinde ve pekişmesinde değerlidir.” dedi.
Üsküdar Üniversitesi Özel Yetenekli Çocuklar Uygulama ve Araştırma Merkezinde çalışmalar yürüten Çocuk Gelişimi Kısmı Öğr. Gör. Elif Konar Özkan, özel yetenekli çocuklara ait değerlendirmelerde bulundu.
“Kimi çocuk sahip olduğu zekâ ya da yetenek seviyesini açıkça gösterir”
Yeteneğin ‘kişinin bir şeyi manaya ve yapabilme kapasitesi’ olarak tanımlandığını tabir eden Elif Konar Özkan, “Anlama ve yapabilme kapasitesi bebeklik çağından itibaren kendini muhakkak etmeye başlar. Çocuğu tanımaya ve potansiyelini ortaya çıkarmasına rehberlik etmeye fırsatlar oluşturacak bir aile ortamı ise çocuk kendini rahat ve özgürce söz edebilmeye başlar. Dikkatli bir aile böylelikle yapıp edebildiklerine ve natürel ki yapabileceklerine dair pek çok ipucu edinir. En mühimi çocuğu gözlemlemek; çocukla birlikte hayatı yaşamak… Kimi çocuk, kendini açıkça gösterir; sahip olduğu zekâ ya da yetenek seviyesi akranlarından çok çok üstünse yahut özelse bu aşikardır. Kimi çocuk ise çeşitli sebeplerle (genetik, epigenetik, ruhsal özellikler; ebeveyn tavırları, etraf tesirleri gibi) kendini saklar; böylesi bir durumda dikkatli değerlendirmeler önem kazanır.” dedi.
“Ortalamanın üstünde yetenekli çocuklar için dikkatli değerlendirmeler gerekebiliyor”
Özel yetenekli çocukların büyük çoğunluğunun, okula gitmeden okumayı yazmayı öğrenebildiğini, araştırmaya, sorgulamaya, sorun çözme marifetlerini etkin kullanmaya erken yaşlarda başlayabildiğini tabir eden Özkan, “Akranlarından farklılığı bu formda bariz olmayan ya da ortalamanın biraz üstünde yetenekli çocuklar için dikkatli değerlendirmeler gerekebilir. Çeşitli ölçekler kullanarak çocuğun bilişsel, toplumsal, duygusal, motor gelişim alanlarındaki performanslarının profilleri çıkarılmış olur. Erken yaşlarda fark edilip uygun formda yönlendirildiklerinde gelişimleri düzenlenebilir.” dedi.
“Uygun olmayan ortamlar potansiyellerinin açığa çıkmasını engeller”
Yetenek, çocukta genetik olarak oluşsa da etraf aracılığıyla gelişip potansiyelinin ortaya çıktığını da lisana getiren Elif Konar Özkan, “Çocuğun ailesi ve aile etrafı, arkadaş kümeleri ve toplumsal tecrübeler, çocuğun yeteneklerinin ortaya çıkmasında, gelişmesinde ve pekişmesinde kıymetlidir. Farklı ve ayrıcalıklı özelliklerle donanımlı bir biçimde dünyaya gelen özel yetenekli çocuklar, her yaşlarında gelişimlerine uygun ortam bulmuşlarsa potansiyellerini gösterirler, uygun olmayan ortamlar potansiyellerinin açığa çıkmasını mahzurlar, onları ketler. Özel yetenekli oluşun ferdi bir özellik olduğu unutulmamalı; her şeyden evvel onların bir çocuk oldukları hatırlanmalı.” diye konuştu.
Özel yetenekli çocuklara eğitim nasıl olmalı?
Konar, özel yetenekli çocuklar için özel olarak düzenlenmiş ortamlarda ve özel yetiştirilmiş öğretmenlerle, özel geliştirilmiş programlarla akranlarından farklı eğitim uygulanabildiğini söyledi. Ayrıyeten yaşıtlarından ayırmadan, tıpkı eğitim ortamlarında dayanak hizmetlerinin ve programlarının sunulduğu birlikte eğitimin de sağlanabildiğini anlatan Elif Konar Özkan, “Ayrı eğitim modelinde, programdaki çocukların hepsinin özel yetenekli olmaları, öğrencilerin birbirlerini üst seviyede desteklemeleri ve yarışları kelam hususudur. Böylelikle tek başına olma duygusu azalır. Bunun sakıncaları da yok değil tabii… Özel yetenekli çocukların başka çocuklarla etkileşimde bulunmaları önlenmiş olur farklı eğitim modelinde ve bu yüzden toplumla bütünleşmeleri güçleşir, liderlik özelliklerinin gelişimi engellenir ve bencil olmalarına neden olabilir.” dedi.
“Birlikte eğitim modeli çocukların daha uyumlu ve esnek yetişebilmelerine fırsat verir”
Birlikte eğitim modelinde ise özel yetenekli çocukların kendi akranları ortasında ve olağan sınıflarda çeşitlendirilmiş ve zenginleştiril eğitim alabildiklerini de kaydeden Elif Konar Özkan, “Böylece çocukları, akranlarından ayırmadan, toplumsal duygusal gelişimlerini dayanaklar. Özel yetenekli çocukların, ileri oldukları alanlarda kendi sürat ve yeterliliklerine nazaran gelişimleri sağlanırken akranlarıyla başka alanlarda birlikte olmaları, etkileşimde bulunmaları, bir arada öğrenme ve üretmelerine imkân sağlar. Bu yol, çocukların daha uyumlu ve esnek yetişebilmelerine fırsat verir.” dedi.
Ülkemizdeki eğitim ortamlarında rehber öğretmenler, kaynak oda sistemi, Bilim ve Sanat Eğitim Merkezleri, özel yetenekli çocuklara takviye vermek için planlanmış ek uygulamalar ortasında yer aldığını da lisana getiren Çocuk Gelişimi Uzmanı Elif Konar Özkan, “Bunlarla birlikte ilgilendikleri alanlarda mentorlük takviyesi de ihmal edilmemelidir. Bunların dışında psikososyal açıdan gereksinim duyulduğunda uzman dayanağı için yönlendirme yapılmalıdır.” formunda ikazda bulundu.
Ailenin okul ile iş birliği içinde olması önemli
Ailenin okul ile iş birliği içinde olması kıymetine de vurgu yapan Elif Konar Özkan, “Çocuğu tanımaya yönelik dikkatli müşahedeler yapabiliyor olması, okul içi okul dışı uyumsuzluklar varsa fark etmesi, çocuğun doyumu için gerekli ders içi ve ders dışı destekler için dayanak almaya açık olması gerekmektedir. Erken çocukluk devrindeki doğal meraklarını, keşif taraflarını, icat çıkarışlarını ket vurmadan geliştirmeye ve pekiştirmeye açık tavır sergileyebilmeleri çocuğun potansiyelini rahatlıkla açığa çıkarabilmesini sağlayacaktır. Ebeveynlerin özel yetenekli çocukların potansiyelini geliştirme ve onları anı yaşamaları, geleceğe hazırlıklı olmaları konusundaki sorumluluklarını yerine getirirken çocukların bu özelliklerine ket vurmamaları en kıymetli detaydır.” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
